علّت شکرگزارى با نماز

* آیا نماز رایج میان مسلمانان تنها راه تشکر از خداست؟ آیا انسان نمى‌تواند با زبان مادرى خود از خداوند تشکر کند؟
در نماز توجه قلب و تمرکز فکر بسیار سخت است، ولى وقتى با زبان مادرى خود با خدایمان صحبت کنیم، توجه بسیار بالا مى‌رود و ارتباط نزدیکى برقرار مى‌گردد؛ پس چرا با زبان خود شکرگزارى و بندگى نکنیم؛ به طورى که خود هر دفعه به ارتباط با خدایمان آگاه شویم؟

* الف: ابراز بندگى در هیچ قالب زمانى، مکانى و زبانى محدود نمى‌شود، ولى با توجه به عظمت خداوند و جلال و جبروت او از یک سو و فقر وجودى آدمى از سوى دیگر، درک حقیقت بندگى معنا و مفهوم پیدا مى‌کند.(فاطر،15)
قرآن کریم از عبودیت و بندگى تمام مخلوقات خبر مى‌دهد (مریم،93) و مى‌گوید همه هستى به تسبیح خداوند مشغول هستند، هر چند بیشتر انسان‌ها از این تسبیح بى‌خبرند، زیرا آگاهى از نوع تسبیح موجودات، با درک و فهمى ژرف و عمیق از عالَم هستى و پس از راه‌یابى به عالَم ملکوت به دست مى‌آید.
بالاتر از تسبیح موجودات، قرآن از نماز موجودات سخن به میان آورده است (نور،41). ما انسان‌هاى معمولى، همان گونه که از چگونگى تسبیح موجودات بى‌خبریم، از چگونگى نماز آنها نیز آگاهى نداریم.
انسان یکى از برترین مخلوق هستى و بهره‌مند از روح الهى، از نظر تکوین همانند دیگر موجودات است، ولى از آن جا که هدف آفرینش انسان، عبودیت است (ذاریات،56) خداوند از نظر تشریع نیز او را به نماز و تسبیح امر کرده است، تا به مقام عبودیت برسد.
ب: اظهار عبودیت، با هر زبان و رفتارى ممکن است، ولى پیامبر و سفیران الهى ـ که اوامر و نواهى الهى را براى بشر بازگو مى‌کنند ـ هر یک در عصر خویش هیئتى خاص و الفاظ ویژه‌اى را براى اظهار عبودیت، از سوى خداوند به انسان‌ها هدیه کرده‌اند.
نماز، ترکیبى از اعمال و واژگان مخصوص، مطلوب‌ترین شکل بندگى و سپاس‌گزارى در برابر خداوند است که به امّت اسلامى تعلیم داده شده است. توجه به رکوع، سجود، قنوت و دیگر اعمال نماز و نیز تأمّل در مفاهیم متعالى نهفته در الفاظ آن، گواه این حقیقت است که براى اظهار بندگى و سرسپردگى در آستان ربوبى هیچ عملى زیبنده‌تر از نماز نیست.
سوره حمد ـ که نماز بدون آن صحیح نیست ـ در برابر کل قرآن قرار گرفته است: (ولَقَد ءاتَینـکَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظیم‌)؛ ما به تو سوره حمد و قرآن عظیم دادیم.
در این آیه، قرآن با تمام عظمتش در برابر سوره حمد قرار گرفته است. نزول دوباره آن نیز شاید براى اهمیت فوق‌العاده آن باشد.
در روایت است که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد، بر من منّتى خاص نهاد و آن را در برابر قرآن عظیم قرار داد و سوره حمد از با ارزش‌ترین ذخایر و گنج‌هاى عرش خدا است.

درباره سجده از امام رضا(علیه السلام) نقل شده که مى‌فرمایند: نزدیک‌ترین حالت بنده به خدا، حالت سجده است.

اگر خداوند را دوست داریم و او را مستحق ستایش مى‌دانیم و بهترین راه اظهار بندگى در آستان او را مى‌جوییم، بهترین شکل اظهار بندگى در نماز تجلّى پیدا مى‌کند، که خداوند از سر لطف و رحمت، زیباترین شیوه ستایش‌گرى را به ما آموخته است.
ج: از سنت‌هاى بشرى این است که در هر فرهنگ و قومى نوعى از احترام کردن رایج است؛ احترام و سلام دادن یک نظامى به فرمانده خود، تکریم شایسته بزرگان در برخى از اقوام ـ که گاه با ساییدن پیشانى به خاک همراه است ـ سلام فرزند به پدر و مادر، احترام دوست به دوستش و... همه اینها متناسب با شأن و مقام آنان مى‌باشد.
ستایش متناسب با شأن خداوند، پس از علم و آگاهى از مقام ربوبى و خشیت و حضور قلب، در قالب نماز تجلى مى‌یابد. انسانى که عبادت را از روى نیاز و اشتیاق به جا مى‌آورد و خود را وام‌دار حضرت حق مى‌داند، هرگز در تعلیم نماز و فهم معانى آن ملول نمى‌شود.
تشنه دیدار دوست راه نپرسد که چند *** کشته شمشیر عشق حال نپرسد که چون